Πριν τον πόλεμο η παραδοσιακή εργασία των γυναικών στις δυτικές χώρες περιοριζόταν ως επί το πλείστον στον οικιακό τομέα, αφού ήσαν νοικοκυρές ή εργάζονταν ως υπηρέτριες, καθώς και σε θέσεις στα εργοστάσια, όπως στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, της νοσηλευτικής και στα
εργοστάσια ειδών ένδυσης.
Στη Γαλλία, τον Αύγουστο του 1914, ο πρόεδρος του Συμβουλίου Υπουργών René Viviani απευθύνθηκε κυρίως στις αγρότισσες και με επίσημη δήλωση, όπου ανέφερε ότι ήταν βέβαιη η νίκη, τις κάλεσε να εξασφαλίσουν την ομαλή πρόοδο της συγκομιδής πριν την επιστροφή των στρατιωτών.
Για να κερδίσει τον πόλεμο, η γαλλική Δημοκρατία ζητεί από τον πληθυσμό να εμπλακεί στην προσπάθεια του πολέμου με όλους τους δυνατούς τρόπους. Αυτό ήταν ολοκληρωτικός πόλεμος. Σε αυτό το πλαίσιο, οι γυναίκες αντικατέστησαν τους συζύγους και τους αδελφούς τους σε όλους τους τομείς εργασίας και οι πάρα πολύ νέοι άνδρες απασχολήθηκαν στα χωράφια.
Έως το 1914 οι άνδρες ήταν αντίθετοι στο να εργάζονται οι γυναίκες στις βιομηχανίες και ήλπιζαν, κρατώντας τες μακριά από τα ανδρικά επαγγέλματα, να διατηρήσουν την πατριαρχική κυριαρχία τους. Αλλά όταν ο ανδρικός πληθυσμός έφυγε για το μέτωπο το 1914, πολλές γυναίκες βρέθηκαν χωρίς πόρους. Οι κρατικές ενισχύσεις δεν είναι επαρκείς για να καλύψουν τις ανάγκες τους και έτσι αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε αναζήτηση μιας θέσης εργασίας. Από το 1915 μέχρι το κάλεσμα του Viviani, το κράτος ενθαρρύνει τους βιομηχάνους να χρησιμοποιούν το γυναικείο εργατικό δυναμικό.
Στην αρχή του πολέμου, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν το 6-7 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού των εργοστασίων όπλων στη Γαλλία.
Στο τέλος του Μεγάλου Πολέμου, σχεδόν 420 000 γυναίκες, το ένα τέταρτο του συνολικού εργατικού δυναμικού, κατασκεύαζαν καθημερινά οβίδες. Το προσωνύμιο μάλιστα που δόθηκε στις γυναίκες αυτές της Γαλλίας λόγω του ασυνήθιστου αριθμού εργατριών ήταν Munitionnettes ( munitionnettes, μυνισιονέτ, από τη λέξη
munitions, που σημαίνει πυρομαχικά), αλλά και Obusettes (ομπυζετ, από τη λέξη obus=οβίδα) Σε τέσσερα χρόνια πολέμου είχαν παραχθεί από τα χέρια των Μυνισιονέτ
τριακόσια εκατομμύρια οβίδες και πάνω από έξι δισεκατομμύρια φυσίγγια.
Στις 8 Αυγούστου 1914 προκειμένου να αντιμεωπιστεί το πρόβλημα εκτάκτων αναγκών επίταξαν το εργοστάσιο της Renault στην περιοχή Boulogne-Billancourt(Μπουλόν-Μπιγιανκούρ) του Παρισιού. Ο πόλεμος είχε ήδη αρχίσει και τα γαλλικά στρατεύματα γνώρισαν από την έναρξη τις δυσκολίες αλλά και το σφαγείο. Ο Υπουργός Πολέμου αποφάσισε να εγκαταλείψει το μονοπώλιο πυρομαχικών του κράτους, που παράγονταν στα οπλοστάσια και τις επιχειρήσεις Creusot και Saint-Chamond.
Η κυβέρνηση είχε ήδη απευθύνει έκκληση στις γυναίκες από την 7η Αυγούστου του 1914 προκειμένου να αντικαταστήσουν τους άνδρες στα χωράφια. Το φθινόπωρο του 1915 όταν τα πράγματα έγιναν πιεστικά, με εγκύκλιο κάλεσε τις βιομηχανίες να απασχολούν τις γυναίκες, όπου ήταν δυνατόν. Πολλές επίσης γυναίκες από τις τότε γαλλικές αποικίες τοποθετήθηκαν στα εργοστάσια.
Στα εργοστάσια
Ντυμένες με μακριά μαύρα ή λευκά ρούχα, απασχολούνταν κυρίως για να κατασκευάζουν πυρομαχικά φυσίγγια και οβίδες ενώ το Μέτωπο όλο και περισσότερο χρειαζόταν πολεμοφόδια, καθώς οι γερμανικές τιμές παραγωγής ήταν οι υψηλότερες κατά την έναρξη του πολέμου.
Τα εργοστάσια οβίδων ήταν κόλαση. Οι γυναίκες εργάζονταν εκεί σε βάρδιες ημέρα και νύχτα, δέκα ένδεκα ή ακόμα και δώδεκα ώρες την ημέρα, με δύο ρεπό το μήνα. Φυσικά δεν υπήρχαν κοινωνικοί κανόνες ή εργατικό δίκαιο που να περιόριζε το ωράριο και βέβαια ούτε απεργίες, που θα μπορούσαν να επιτύχουν καλύτερο ωράριο. Το 1917 οι ώρες εργασίας για γυναίκες κάτω των 18 ετών μειώθηκε στις δέκα ώρες, απαγορεύτηκε να εργάζονται σε νυκτερινή βάρδια και τους δόθηκε ανάπαυση την Κυριακή. Αυτό δεν εμπόδισε βεβαίως την παραγωγή πυρομαχικών.Οι εργάτριες χειρίζονταν τόννους καλύκων καθημερινά και έφτασαν το 1917, να παράγουν 300.000 οβίδες την ημέρα. Στο εργοστάσιο της Citroën οι εργάτριες αποτελούσαν το εξήντα τοις εκατό του εργατικού δυναμικού.
Το γυναικείο εργατικό δυναμικό ήταν τόσο ζωτικής σημασίας για τις πολεμικές επιχειρήσεις του 1915, ώστε ο στρατηγός Joseph Joffre3 να δηλώσει πως, αν οι γυναίκες που εργάζονταν στα εργοστάσια σταματούσαν για είκοσι λεπτά, οι Σύμμαχοι θα έχαναν τον πόλεμο.
Στις 8 Αυγούστου 1914 προκειμένου να αντιμεωπιστεί το πρόβλημα εκτάκτων αναγκών επίταξαν το εργοστάσιο της Renault στην περιοχή Boulogne-Billancourt(Μπουλόν-Μπιγιανκούρ) του Παρισιού. Ο πόλεμος είχε ήδη αρχίσει και τα γαλλικά στρατεύματα γνώρισαν από την έναρξη τις δυσκολίες αλλά και το σφαγείο. Ο Υπουργός Πολέμου αποφάσισε να εγκαταλείψει το μονοπώλιο πυρομαχικών του κράτους, που παράγονταν στα οπλοστάσια και τις επιχειρήσεις Creusot και Saint-Chamond.
Η κυβέρνηση είχε ήδη απευθύνει έκκληση στις γυναίκες από την 7η Αυγούστου του 1914 προκειμένου να αντικαταστήσουν τους άνδρες στα χωράφια. Το φθινόπωρο του 1915 όταν τα πράγματα έγιναν πιεστικά, με εγκύκλιο κάλεσε τις βιομηχανίες να απασχολούν τις γυναίκες, όπου ήταν δυνατόν. Πολλές επίσης γυναίκες από τις τότε γαλλικές αποικίες τοποθετήθηκαν στα εργοστάσια.
Στα εργοστάσια
Ντυμένες με μακριά μαύρα ή λευκά ρούχα, απασχολούνταν κυρίως για να κατασκευάζουν πυρομαχικά φυσίγγια και οβίδες ενώ το Μέτωπο όλο και περισσότερο χρειαζόταν πολεμοφόδια, καθώς οι γερμανικές τιμές παραγωγής ήταν οι υψηλότερες κατά την έναρξη του πολέμου.
Τα εργοστάσια οβίδων ήταν κόλαση. Οι γυναίκες εργάζονταν εκεί σε βάρδιες ημέρα και νύχτα, δέκα ένδεκα ή ακόμα και δώδεκα ώρες την ημέρα, με δύο ρεπό το μήνα. Φυσικά δεν υπήρχαν κοινωνικοί κανόνες ή εργατικό δίκαιο που να περιόριζε το ωράριο και βέβαια ούτε απεργίες, που θα μπορούσαν να επιτύχουν καλύτερο ωράριο. Το 1917 οι ώρες εργασίας για γυναίκες κάτω των 18 ετών μειώθηκε στις δέκα ώρες, απαγορεύτηκε να εργάζονται σε νυκτερινή βάρδια και τους δόθηκε ανάπαυση την Κυριακή. Αυτό δεν εμπόδισε βεβαίως την παραγωγή πυρομαχικών.Οι εργάτριες χειρίζονταν τόννους καλύκων καθημερινά και έφτασαν το 1917, να παράγουν 300.000 οβίδες την ημέρα. Στο εργοστάσιο της Citroën οι εργάτριες αποτελούσαν το εξήντα τοις εκατό του εργατικού δυναμικού.
Το γυναικείο εργατικό δυναμικό ήταν τόσο ζωτικής σημασίας για τις πολεμικές επιχειρήσεις του 1915, ώστε ο στρατηγός Joseph Joffre3 να δηλώσει πως, αν οι γυναίκες που εργάζονταν στα εργοστάσια σταματούσαν για είκοσι λεπτά, οι Σύμμαχοι θα έχαναν τον πόλεμο.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, το Διοικητικό Συμβούλιο Γεωργίας οργάνωσε το Στρατό Γης, Land Army,
με την έναρξη των δραστηριοτήτων το 1915. Προς το τέλος του 1917
υπήρχαν πάνω από 250.000 με 260.000 γυναίκες που εργάζονταν ως
αγρότισσες, με 23.000 από αυτές στο Στρατό Γης, που δραστηριοποιούνταν
σε εργασίες όπως το άρμεγμα αγελάδων και συγκομιδή φρούτων. Οι γυναίκες της χώρας απασχολήθηκαν εκτός από τα χωράφια, σε υπηρεσίες , στις
τράπεζες, στην Πυροσβεστική και σε άλλες παραδοσιακές εργασίες παροχής
υπηρεσιών.
Με 3 εκατομμύρια άνδρες, όμως, μακριά στα πεδία του πολέμου η Βρετανία αγωνιζόταν και για τις υπόλοιπες εργασίες. Η κυβέρνηση ήθελε τις γυναίκες να συμμετέχουν περισσότερο στην παραγωγή τροφίμων και να κάνουν το καθήκον τους υποστηρίζοντας την πολεμική προσπάθεια. Αυτή ήταν η αρχή του Women’s Land Army (Στρατός Γης Γυναικών). Πολλοί αγρότες αντέδρασαν σ' αυτό, πράγμα που ανάγκασε το διοικητικό συμβούλιο εμπορίου να στείλει γεωργικούς διοργανωτές, για να μιλήσουν με τους αγρότες και να τους ενθαρρύνουν να αποδεχθούν την εργασία των γυναικών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ο στόχος ήταν να προσελκύσουν τις γυναίκες της μεσαίας τάξης, οι οποίες θα αποτελούσαν τα πρότυπα για την πατριωτική συμμετοχή2 σε μη παραδοσιακά καθήκοντα.
Οι γυναίκες κάλυψαν τις κενές θέσεις στα εργοστάσια, που δημιούργησε η στρατολόγηση και αποστολή των ανδρών στο μέτωπο. Σύμφωνα με τα Εθνικά Βρετανικά Αρχεία περισσότερες από 1,6 εκατομμύρια γυναίκες εργάζονταν έως το τέλος του πολέμου το1918, σε εργοστάσια πυρομαχικών, όπως αυτα στο Λονδίνο, ή στο εργοστάσιο Chilwell ammunition factory στο Nottinghamshire.
Οι Βρετανίδες παρήγαγαν το ογδόντα τοις εκατό του πολεμικού υλικού σε οβίδες και σφαίρες μέχρι το τέλος του πολέμου.
Ο κίνδυνος - Οι επιπτώσεις
H κατασκευή πυρομαχικών δεν ήταν μόνο μια επίπονη, βαριά και εξουθενωτική εργασία. Υπήρχαν πραγματικοί κίνδυνοι για τους εργαζόμενους στα εργοστάσια εξοπλισμών.Πρώτον, τα όπλα γίνονταν τα ίδια επικίνδυνα. Η παραμικρή σπίθα θα μπορούσε να ανατινάξει το σύνολο των εγκαταστάσεων. Ως εκ τούτου, οποιοδήποτε μεταλλικό αντικείμενο ήταν απαγορευμένη στο εργοστάσιο, όπως καρφιά υποδυμάτων,τακούνια, καρφίτσες για τα μαλλιά, πόρπες ενδυμάτων κλπ. Τα εργατικά ατυχήματα ήταν συχνά στα εργοστάσια πυρομαχικών, όπως, για παράδειγμα, στο εργοστάσιο Chilwell, που καταστράφηκε την 1η Ιουλίου 1918, όταν εξερράγησαν οκτώ τόνοι TNT4 και προκάλεσαν το θάνατο 134 ανθρώπων και τον τραυματισμό περίπου 250 ατόμων.
Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου οι εργάτριες στα εργοστάσια πυρομαχικών έρχονταν σε καθημερινή επαφή με το ΤΝΤ, τη χημική ουσία που χρησιμοποιείται ως εκρηκτικό υλικό. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβαρυνθεί η υγεία, καθώς η σκόνη ήταν τοξική. Έτσι, το δέρμα τους και τα μαλλιά τους απέκτησε κίτρινο χρώμα και για το λόγο αυτό τους είχε δοθεί το προσωνύμιο ''οι γυναίκες καναρίνια''. Το πιο απίστευτο ήταν ότι τα παιδιά που γεννούσαν αυτές οι γυναίκες είχαν το ίδιο κίτρινο χρώμα στο δέρμα, που εξαλειδόταν μετά τα τρία χρόνια.
Αυτό βεβαίως δεν ήταν η μόνη επίπτωση που είχε η επαφή με το ΤΝΤ¨:τα πρώτα σημάδια της δηλητηρίασης ήταν κρυολόγημα, βουλωμένη μύτη, βήχας και πονοκέφαλος. Τέλος, η παρατεταμένη έκθεση στο TNT επιδρούσε στο κυκλοφορικό σύστημα, στα νεφρά και μπορούσε να προκαλέσει στειρότητα.
Στο μεγαλύτερο εργοστάσιο του Ηνωμένου Βασιλείου, στη Gretna της νότιας Σκωτίας, παραγόταν ένα είδος άκαπνης πυτιρίδος: Ένα πολύπλοκο μίγμα που περιείχε νιτρικό και, θειικό οξύ, νιτρογλυκερίνη, βαμβακερό φυτίλι, ορυκτό ζελέ, οινόπνευμα και αιθέρα. Με το τελικό προϊόν γέμιζαν τους κάλυκες, οι οποίοι κατά την εκτόξευσή τους, απελευθέρωναν αέρια που προωθούαν τα βλήματα και τις οβίδες. Η διαδικασία ήταν δε τόσο επικίνδυνη, που τα διαφορα σταδια μέχρι την ολική μορφή γίνονταν σε διαφορετικά κτίρια. Σ' αυτό το εργοστάσιο μάλιστα υπήρχε και έλεγχος από αστυνομικούς, για να διασφαλιστεί ότι οι εργάτριες δεν μετέφεραν οποιοδήποτε αντικείμενο που ενδέχετο να προκαλέσει έκρηξη, αν έπεφτε μέσα στο ''διαβολικό χυλό'', ιδίως τσιμπιδάκια για τα μαλλιά και κουμπιά. Η ανακάλυψη ενός τέτοιου αντικειμένου σήμαινε πρόστιμο έξι πένες.
Οι γυναίκες αντιμετωπίζαν καθημερινά τον κίνδυνο, και όχι μόνο από τις εκρήξεις. Τοξικές αναθυμιάσεις έκανε πολλές από αυτές να αρρωστήσουν, ή υπέσκαπταν την ενέργειά τους. Κατά καιρούς, οι εργαζόμενες βρέθηκαν να κοιμούνται στο πάτωμα του εργοστασίου.Πολλές έχασαν τη ζωή τους από δηλητηρίαση, ή από αρρώστειες που προκλήθηκαν από την επικίνδυνη και ανθυγιεινή εργασία. . Τα εργοστάσια έκλεισαν αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και οι άνεργες γυναίκες μαζί με τους άνδρες που είχαν αποστραευθεί βρέθηκαν να αναζητούν δουλειά.
Με 3 εκατομμύρια άνδρες, όμως, μακριά στα πεδία του πολέμου η Βρετανία αγωνιζόταν και για τις υπόλοιπες εργασίες. Η κυβέρνηση ήθελε τις γυναίκες να συμμετέχουν περισσότερο στην παραγωγή τροφίμων και να κάνουν το καθήκον τους υποστηρίζοντας την πολεμική προσπάθεια. Αυτή ήταν η αρχή του Women’s Land Army (Στρατός Γης Γυναικών). Πολλοί αγρότες αντέδρασαν σ' αυτό, πράγμα που ανάγκασε το διοικητικό συμβούλιο εμπορίου να στείλει γεωργικούς διοργανωτές, για να μιλήσουν με τους αγρότες και να τους ενθαρρύνουν να αποδεχθούν την εργασία των γυναικών στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ο στόχος ήταν να προσελκύσουν τις γυναίκες της μεσαίας τάξης, οι οποίες θα αποτελούσαν τα πρότυπα για την πατριωτική συμμετοχή2 σε μη παραδοσιακά καθήκοντα.
Οι γυναίκες κάλυψαν τις κενές θέσεις στα εργοστάσια, που δημιούργησε η στρατολόγηση και αποστολή των ανδρών στο μέτωπο. Σύμφωνα με τα Εθνικά Βρετανικά Αρχεία περισσότερες από 1,6 εκατομμύρια γυναίκες εργάζονταν έως το τέλος του πολέμου το1918, σε εργοστάσια πυρομαχικών, όπως αυτα στο Λονδίνο, ή στο εργοστάσιο Chilwell ammunition factory στο Nottinghamshire.
Οι Βρετανίδες παρήγαγαν το ογδόντα τοις εκατό του πολεμικού υλικού σε οβίδες και σφαίρες μέχρι το τέλος του πολέμου.
Ο κίνδυνος - Οι επιπτώσεις
H κατασκευή πυρομαχικών δεν ήταν μόνο μια επίπονη, βαριά και εξουθενωτική εργασία. Υπήρχαν πραγματικοί κίνδυνοι για τους εργαζόμενους στα εργοστάσια εξοπλισμών.Πρώτον, τα όπλα γίνονταν τα ίδια επικίνδυνα. Η παραμικρή σπίθα θα μπορούσε να ανατινάξει το σύνολο των εγκαταστάσεων. Ως εκ τούτου, οποιοδήποτε μεταλλικό αντικείμενο ήταν απαγορευμένη στο εργοστάσιο, όπως καρφιά υποδυμάτων,τακούνια, καρφίτσες για τα μαλλιά, πόρπες ενδυμάτων κλπ. Τα εργατικά ατυχήματα ήταν συχνά στα εργοστάσια πυρομαχικών, όπως, για παράδειγμα, στο εργοστάσιο Chilwell, που καταστράφηκε την 1η Ιουλίου 1918, όταν εξερράγησαν οκτώ τόνοι TNT4 και προκάλεσαν το θάνατο 134 ανθρώπων και τον τραυματισμό περίπου 250 ατόμων.
Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου οι εργάτριες στα εργοστάσια πυρομαχικών έρχονταν σε καθημερινή επαφή με το ΤΝΤ, τη χημική ουσία που χρησιμοποιείται ως εκρηκτικό υλικό. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβαρυνθεί η υγεία, καθώς η σκόνη ήταν τοξική. Έτσι, το δέρμα τους και τα μαλλιά τους απέκτησε κίτρινο χρώμα και για το λόγο αυτό τους είχε δοθεί το προσωνύμιο ''οι γυναίκες καναρίνια''. Το πιο απίστευτο ήταν ότι τα παιδιά που γεννούσαν αυτές οι γυναίκες είχαν το ίδιο κίτρινο χρώμα στο δέρμα, που εξαλειδόταν μετά τα τρία χρόνια.
Αυτό βεβαίως δεν ήταν η μόνη επίπτωση που είχε η επαφή με το ΤΝΤ¨:τα πρώτα σημάδια της δηλητηρίασης ήταν κρυολόγημα, βουλωμένη μύτη, βήχας και πονοκέφαλος. Τέλος, η παρατεταμένη έκθεση στο TNT επιδρούσε στο κυκλοφορικό σύστημα, στα νεφρά και μπορούσε να προκαλέσει στειρότητα.
Στο μεγαλύτερο εργοστάσιο του Ηνωμένου Βασιλείου, στη Gretna της νότιας Σκωτίας, παραγόταν ένα είδος άκαπνης πυτιρίδος: Ένα πολύπλοκο μίγμα που περιείχε νιτρικό και, θειικό οξύ, νιτρογλυκερίνη, βαμβακερό φυτίλι, ορυκτό ζελέ, οινόπνευμα και αιθέρα. Με το τελικό προϊόν γέμιζαν τους κάλυκες, οι οποίοι κατά την εκτόξευσή τους, απελευθέρωναν αέρια που προωθούαν τα βλήματα και τις οβίδες. Η διαδικασία ήταν δε τόσο επικίνδυνη, που τα διαφορα σταδια μέχρι την ολική μορφή γίνονταν σε διαφορετικά κτίρια. Σ' αυτό το εργοστάσιο μάλιστα υπήρχε και έλεγχος από αστυνομικούς, για να διασφαλιστεί ότι οι εργάτριες δεν μετέφεραν οποιοδήποτε αντικείμενο που ενδέχετο να προκαλέσει έκρηξη, αν έπεφτε μέσα στο ''διαβολικό χυλό'', ιδίως τσιμπιδάκια για τα μαλλιά και κουμπιά. Η ανακάλυψη ενός τέτοιου αντικειμένου σήμαινε πρόστιμο έξι πένες.
Οι γυναίκες αντιμετωπίζαν καθημερινά τον κίνδυνο, και όχι μόνο από τις εκρήξεις. Τοξικές αναθυμιάσεις έκανε πολλές από αυτές να αρρωστήσουν, ή υπέσκαπταν την ενέργειά τους. Κατά καιρούς, οι εργαζόμενες βρέθηκαν να κοιμούνται στο πάτωμα του εργοστασίου.Πολλές έχασαν τη ζωή τους από δηλητηρίαση, ή από αρρώστειες που προκλήθηκαν από την επικίνδυνη και ανθυγιεινή εργασία. . Τα εργοστάσια έκλεισαν αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και οι άνεργες γυναίκες μαζί με τους άνδρες που είχαν αποστραευθεί βρέθηκαν να αναζητούν δουλειά.
Γυναίκες φορτώνουν νίτρο για το εργοστάσιο πυρομαχικών
Gretna,Scotland 1915. Photo:Science & Society Picture Librar/SSPL
Gretna,Scotland 1915. Photo:Science & Society Picture Librar/SSPL
Μετά τον πόλεμο
Στη Βρετανία η ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στην πολεμική προσπάθεια ανταμείφθηκε με το νόμο Representation of the People Act 1918, με τον οποίο δόθηκε δικαίωμα ψήφου σε γυναίκες άνω των τριάντα ετών.Το 1928 ως όριο ηλικίας για την εξάσκηση του δικαιώματος ψήφου ορίστηκε το εικοστό πρώτο έτος.5 Στη Γαλλία, οι Μυνισιονέτ αλλά και όλες οι γυναίκες της χώρας θα αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου στις 21 Απριλίου του 1944.
Οι Μυνισιονέτ και όλες οι άλλες γυναίκες που συμμετείχαν στην πολεμική προσπάθεια των χωρών έγιναν το σύμβολο της αρχής της χειραφέτησης των γυναικών, αλλά και της αναγκαιότητας του έργου τους για το έθνος.
Ο Μεγάλος Πόλεμος επέφερε μια σημαντική ρήξη στην οικογένεια και την κοινωνική τάξη, με το άνοιγμα νέων επαγγελμάτων για τις γυναίκες. Αρκετοί ιστορικοί θεωρούν αυτή την περίοδο ως ευνοϊκή για την χειραφέτηση των γυναικών, διότι οι σχέσεις των δύο φύλων είχαν αλλάξει ριζικά, παρά το κρατικό status quo πριν τον πόλεμο: ήταν «η εποχή του δυνατού». Για τις περισσότερες γυναίκες, το γεγονός ότι αναγκάστηκαν να ζήσουν μόνες τους, να βγαίνουν μόνες τους από το σπίτι και να αναλάβουν όλες τις οικογενειακές ευθύνες δημιούργησε μια μεγάλη αναστάτωση. Αλλά είναι αλήθεια ότι αυτή η περίοδος ήταν ένα διάλειμμα πριν από την επιστροφή στην «ομαλότητα». Αυτή η εμπειρία της ελευθερίας και της συνειδητοποίησης των δυνατοτήτων τους και της οικονομικής τους ανεξαρτησίας, έδωσε στις γυναίκες μια μαθητεία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Η ένταξη των γυναικών στα τριτοβάθμια επαγγέλματα ήταν πραγματική. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, τα κορίτσια μπορούσαν να εισέλθουν στις περισσότερες σχολές μηχανικής και εμπορίου και να εγγραφούν στο πανεπιστήμιο στην Ιατρική ή τη Νομική.
Άλλοι πάλι ιστορικοί θεωρούν ότι τα γεγονότα αυτά επέφεραν μόνο επιφανειακές αλλαγές χωρίς να επαναπροσδιοριστούν ουσιαστικά οι κοινωνικοί ρόλοι. Προφανώς, θεωρούν ότι η αποστολή των ανδρών στο μέτωπο συνέβαλε στην ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών και του μύθου του «άνδρα-προστάτη» της μητέρας πατρίδας και της οικογένειάς του και από την άλλη ενίσχυσε τον παραδοσιακό ρόλο των γυναικών, η δε αυταπάρνηση των νοσηλευτριών, των μανάδων και των εργατριών έγιναν παράδειγμα προς μίμηση. Η προσωρινή ένταξη των γυναικών στη βιομηχανία όπλων επέτρεψε στα αφεντικά να ανακαλύψουν τις δυνατότητες των γυναικών στην αλυσίδα παραγωγής και, μόλις ο πόλεμος τελείωσε, έθεσε τη βάση για να αναπτυχθούν κάποιες δομές μάθησης στη Γαλλία..
Αυτές οι γυναίκες όμως είχαν ανακαλύψει την αίσθηση της οικονομικής ανεξαρτησίας και της χρησιμότητά τους στον κόσμο της εργασίας. Έχοντας αντικαταστήσει τους άνδρες σε ρόλους που ως τότε δεν τολμούσαν, απέδειξαν στην κοινωνία ότι μπορούσαν να είναι ενεργά μέλη της και στο εξής δεν θα επέτρεπαν να είναι υποταγμένες στη μοίρα τους. Οι ικανότητες και η σοβαρότητα των Γαλλίδων δεν χρειάζονταν άλλες αποδείξεις Αυτή η μεταμόρφωση είναι φανερή είτε σε προσωπικό επίπεδο, είτε κοινωνικό, είτε ιδεολογικό. Η ενδυμασία της εποχής αντικατοπτρίζει τις εξελίξεις αυτές: Τα ρούχα έγιναν πιο απλά, εξαφανίστηκε ο κορσές, οι φούστες έγιναν μικρότερες, ώστε να διευκολύνεται η κίνηση. Οι γυναίκες μπορούσαν να έχουν κοντά μαλλιά, να καπνίζουν, να διαβάζουν, να αθλούνται, να εκλέγουν και να εκλέγονται. Η εμπειρία του πολέμου επέτρεψε στις γυναίκες να διεκδικούν την προσωπικότητά τους, να συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους και να διεκδικούν στο εξής τα δικαιώματά τους..Αυτές οι γυναίκες σήμερα θεωρούνται η απαρχή του Φεμινιστικού Κινήματος.
Σημειώσεις
1Από τις πιο διάσημες νοσοκόμες του VAD, του Αποσπάσματος Εθελοντών Βοηθείας (Voluntary Aid Detachment 1909)υπήρξαν η Katharine Furse, η οποία ίδρυσε απόσπασμα στη Γαλλία το 1914, οι συγγραφείς Agatha Christie και Vera Brittain, η ηθοποιός Hattie Jacques και η Violet Jessop που ήταν μεταξύ όσων επιβίωσαν από το ναυάγιο του Τιτανικού.Η νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού Edith Cavell, η οποία εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1915 στο Βέλγιο.
Το 1916 το Βασιλικό Ναυτικό σχημάτισε το Women's Royal Navy Service και ακολούθησαν το 1917 το Women's Auxiliary Army Corps (WAAC) και το Women's Royal Airforce (WRA) το 1918. Οι περισσότερες από τις γυναίκες αυτές δεν έφτασαν στην πρώτη γραμμή του μετώπου αλλά υπήρξε μία, η 20χρονη δημοσιογράφος Dorothy Lawrence, που έλαβε μέρος στη British Expeditionary Force το 1915 ντυμένη ως άνδρας.
2 Η στολή του Στρατού Γης Γυναικών αποτελούνταν από παντελόνι και υποκάμισο, πράγμα ανήκουστο για την συντηρητική κοινωνία της εποχής.Πολλοί παραδοσιακοί αγρότες κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι εφάρμοζε cross-dressing, ότι αποσπά την προσοχή των ανδρών και θηλυπρεπίζει το στρατό. Η κυβέρνηση απάντησε ρητά ότι αυτός είναι ο νέος ρόλος των γυναικών στις μέρες του πολέμου. Ο Στρατός Γης συγκέντρωσε έως το τέλος του πολέμου 260.000 εθελόντριες, ενώ στις μεταφορές έφτασαν τις 100.000 εργαζόμενες Το 1918, παρά τη συμμετοχή τους σε τομείς εργασίας, όπου απασχολούνταν άνδρες σε καιρό ειρήνης, οι αμοιβές παρέμεναν χαμηλότερες από αυτές των ανδρών και πολλές εργαζόμενες απολύθηκαν, όταν οι άνδρες επέστρεψαν από το μέτωπο.
3 Ο Joseph Jacques Césaire Joffre (Ζοζέφ Ζακ Σεζαίρ Ζοφρ, 12 Ιανουαρίου 1852 - 3 Ιανουαρίου 1931) ήταν Γάλλος στρατηγός στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θεωρείται υπεύθυνος για την ανασύνταξη των συμμαχικών στρατευμάτων που οδήγησε στην ήττα των Γερμανών στην καθοριστική Πρώτη Μάχη του Μάρνη το 1914 και τη μετέπειτα σταθεροποίηση του Δυτικού Μετώπου. Η δημοτικότητά του τού έδωσε το προσωνύμιο Papa Joffre (Παπά Ζοφρ).
4 Η τρινιτροτολουόλη ή τρινιτροτολουόλιο (ΤΝΤ) είναι μια χημική ουσία γνωστή για τη χρήση της ως εκρηκτικής ύλης και αποτελεί μονάδα μέτρησης για την ισχύ βομβών ή άλλων εκρηκτικών. Χρησιμοποιείται κυρίως για στρατιωτικούς σκοπούς αλλά και βιομηχανικούς. Είναι εύχρηστη λόγω της έλλειψης ευαισθησίας της σε τραντάγματα και τριβή, ιδιότητα η οποία μειώνει τον κίνδυνο της ακούσιας έκρηξης, σε σύγκριση με άλλα πιο ευαίσθητα ισχυρά εκρηκτικά όπως η νιτρογλυκερίνη.
5 Οι πρώτες εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του νέου συστήματος ήταν στις 14 Δεκεμβρίου του 1918. Μετά από αυτό το νόμο που έδωσε το δικαίωμα ψήφου, το Κοινοβούλιο (Parliament-Qualification of Women Act 1918) ψήφισε το Νοέμβριο του 1918 το δικαίωμα της εκλογής γυναικών στη Βουλή των Κοινοτήτων για περίπου 8,4 εκατομμύρια Βρετανίδες. Πολλές ήταν οι υποψήφιες γυναίκες στις εκλογές για τη Βουλή των Κοινοτήτων το 1918, αλλά μόνο μία εξελέγη, η υποψήφια του Sinn Féin (Σιν Φέιν) της περιφέρειας Dublin St Patrick's, η Constance Markievicz. Ωστόσο, επέλεξε να μην λάβει την έδρα της στο Westminster και αντ 'αυτής έλαβε θέση στην Ιρλανδική Βουλή (First Dáil) στο Δουβλίνο. Η πρώτη γυναίκα που έλαβε την έδρα της στη Βουλή των Κοινοτήτων ήταν η Nancy Astor, την 1η Δεκεμβρίου του 1919, έχοντας εκλεγεί με τον Συνασπισμό των Συντηρητικών ως βουλευτής του Plymouth στις 28, Νοεμβρίου του 1919.
Πηγές - Βιβλιογραφία
Femmes dans la guerre, Carol Mann, Editions Pygmalion, mars 2010
La place de la femme durant les deux guerres mondiales,site: L'emancipation des femmes
Le travail des femmes pendant la guerre de 1914-1918, site:Les voyageurs du temps
British Library,The struggle for democracy
BBC History, people wars
Women’s Land Army, Wikipedia
Bob Holman, Why we should remember the first world war’s female munitions workers.The Guardian 2015
Galerie de Boston Public Library
Munitions Factories in WW1 – The Canary Girls
Representation of the People Act 1918, Wikipedia
Dublin St Patrick's, First Dáil Wikipedia
- Évelyne Morin-Rotureau, 1914-1918 Combats des femmes, Éditeur : Autrement
- Ferguson Niall, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στρατιωτική, διπλωματική, οικονομική και κοινωνική ιστορία - 1914-1918, εκδόσεις Ιωλκός 2008
- Hew Strachan, Α Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδόσεις Γκοβόστη 2013
- Sidney Rogerson, Στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αναμνήσεις από τη μάχη του Σομ, 1916, εκδόσεις Ιωλκός 2009
A.B
HISTORIA8/3/2016
A.B.
Istoriablog
8/3/2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου